Dizel motorları, kendinden tutuşmalı (self-ignition) içten yanmalı motorlar olarak bilinirler. Silindir içine emilen-basılan havanın sıcaklığı, sıkıştırma sonucu çok yüksek değerlere çıkarılır ve enjektörler tarafından püskürtülen dizel yakıtı da bu yüksek sıcaklık ile karşılaştığında kendiliğinden tutuşur ve oluşan patlama etkisi ile piston silindir içinde aşağı doğru itilir.
Pistonun aşağı doğru doğrusal hareketi, piston-pin ve krank-pin yatakları yardımıyla dairesel harekete çevrilerek motorun krank şaftı döndürülür.
Benzinli ve gazlı motorlar ile dizel motorları arasındaki en büyük fark hava-yakıt karışımının tutuşturulma şeklidir. Dizel motorlarında yanma kendi kendine oluşurken, benzinli ve gazlı motorlarda buji adı verilen tutuşturucuya ihtiyaç duyulur.
https://youtu.be/bZUoLo5t7kg (Farkı göstermesi açısından güzel bir video)
4 Zamanlı Dizel motorlarında; yakıtı silindir içine, her yakıt molekülünün en iyi şekilde yanmasını sağlayacak biçimde püskürtülmesi için yakıt pompaları ve enjektörler kullanılır. Bu birleşim yakıt takından gelen yakıtın basıncını arttırarak, yakıtın silindir içine pulvarize şekilde püskürtülmesini sağlar.
Dizel motorlarında krank şaftta ve volanda hareket oluşturup güç üretmek için birbirini belirli bir zamanlama ile takip eden basamaklara iş çevrimi denir. Bir iş çevrimi sırasıyla;
- Emme Zamanı (Intake Stroke)
- Sıkıştırma Zamanı (Compression Stroke)
- Tutuşma ve Yanma Zamanı (Ignition and Combustion Stroke)
- Egzoz Zamanı (Exhaust Stroke)
şeklindedir.
Gücün krank şaft ve volanın 1 tur (360°) dönmesi ile elde edildiği motorlara 2-zamanlı motorlar, 2 tur (720°) dönmesiyle elde edildiği motorlara ise 4-zamanlı motorlar denir.
Dizel Motor Kesit Resmi
1- Emme Zamanı (Intake Stroke)
Silindir kapağı üzerinde emme valfi açıktır. Bu periyotta piston aşağı doğru hareket eder. Emme manifoldundaki hava, piston aşağı doğru hareket ederken silindir içine dolar.
2- Sıkıştırma Zamanı (Compression Stroke)
Bu periyotta piston yukarı doğru hareket etmeye başlar. Silindir içine emilen havayı sıkıştırır. Sıkışan havanın sıcaklığı yükselir (motor tipine bağlı olarak 900 °C’ye kadar yükselir). Emme ve egzoz valflerinin her ikisi de kapalıdır. Bu çevrimin sonuna doğru, normal şartlarda kendi kendine tutuşma sıcaklığı 320 ila 360 °C olan dizel yakıtı silindir içine enjektörler yardımı ile püskürtülür.
3- Tutuşma ve Yanma Zamanı (Ignition and Combustion Stroke)
Gerçek işin yapıldığı safhadır. Çok sıcak hava ile karışan yakıt partikülleri kendiliğinden tutuşur ve silindir içinde patlama meydana gelir. Patlama etkisi ile piston hızlıca aşağı doğru itilir. Patlama esnasında iç basınç, motor tipine bağlı olarak, 180 bar basınca kadar yükselir ve yanma esnasında sıcaklık 200-2500 °C lere kadar çıkar.
4- Egzoz Zamanı (Exhaust stroke)
Çevrimin bu safhasında, egzoz valfi açılır ve silindir içinde yanma sonucu oluşan gazlar egzoz manifolduna doğru kaçmaya başlar. Piston yukarı doğru hareket ederken, silindir içindeki gazları manifolda doğru süpürür.
Dört zamanlı dizel motorun çalışması:
https://en.wikipedia.org/wiki/File:4StrokeEngine_Ortho_3D_Small.gif
Doğal emişli motorlarda silindiri terk ederek egzoz manifolduna gelen gazlar atmosfere verilir. Ancak turbolu (turbochargerli) motorlarda, oluşan bu egzoz gazları turboyu döndürmek üzere kullanılır.
